Toen ik nog Nederlands gaf op de MAVO, zo’n tien jaar geleden, viel het mij op dat mijn leerlingen vaak zo’n negatief zelfbeeld hadden, al dan niet gevoed door de omgeving. ‘Die heeft maar MAVO’, of ‘alleen maar een MAVO-tje vroeger gedaan’. Die tendens heeft zich helaas voortgezet; VMBO-leerlingen hebben vaak een laag zelfbeeld doordat ze het idee hebben op de onderste ladder van het onderwijs zitten en ouders willen graag een ander advies voor hun kind dan VMBO.
De Vrijbuiter
Ik woon vlakbij Roden, een dorp in de kop van Drenthe. Mensen kennen Roden vaak door de Vrijbuiter, een grote campingwinkel waar je altijd veel te veel koopt, net als bij IKEA. In die tijd, en ik praat nu over zo’n 15 jaar geleden, stond er een groot interview in het Dagblad van het Noorden, met de oprichter van de Vrijbuiter, Jaap van Zuijlekom. Opvallend was zijn carrière; met ‘alleen maar MAVO’ had hij het tot kampeermiljonair geschopt! Ik nam het artikel mee en las het voor in de klas. Een aardige discussie volgde over wel of niet een vervolgopleiding, hoe kijk je tegen jezelf aan, opvoeding, vooroordelen, normen, enzovoort.
Aan deze ervaring moest ik denken toen ik afgelopen zaterdag een interview in Trouw las met Peter Riezebos over zijn boek ‘Van MAVO tot Harvard’. Hij vertelt over zijn schoolervaringen:” In een wanhopige poging onderdeel uit te maken van het sociale festijn vroeg ik voortduren om negatieve aandacht. De basisschool verliet ik met een emotionele achterstand’, zo liet mijn meester aan mijn ouders weten. De periode daarna verliep nauwelijks beter. Ik rookte regelmatig een joint, soms zelf voor schooltijd, ik liet opvallende tatoeages zetten en mijn toekomstplannen strekten niet verder dan de tosti’s die ik ’s middags voor mezelf zou klaarmaken. Ik was me niet bewust van mijn afglijden. Dat begon pas tot me door te dringen toen ik op mijn 22e werd opgenomen in een kliniek. Daar kreeg ik diagnoses variërend van ADHD, het syndroom van Asperger en ernstige depressies tot trekken van een borderline persoonlijkheidsstoornis.
Van MAVO tot Harvard
Niet bepaald een hoopvol beeld. Toch schopt hij het na een lange, bizarre weg, tot Harvard! Hij vervolgt in dit interview: “Tijdens intensieve therapieën verwierf ik kleine beetjes zelfinzicht. Ik ving een glimp op van wat er mogelijk is als je jezelf begrijpt en omarmt als een mens met talenten. De afgelopen negen jaar werkte ik aan mijn ontwikkeling. Ik studeerde psychologie, communicatiewetenschappen, bedrijfskunde en wijsbegeerte en reisde vijf keer naar East China Normal University in Shanghai om onderzoek te doen. Het afstudeeronderzoek voor mijn studie psychologie deed ik aan Harvard University. Vooral Harvard maakte veel los. Niet langer was ik die irritante wervelwind, maar bleek ik een creatief talent, een gedisciplineerd, gemotiveerd en zelfs begaafd mens.
Trots
Het interview besluit met: “Als ik dit heb meegemaakt, wat moeten mijn ouders dan hebben doorstaan? Ik vraag het me geregeld af. Dolblij was ik, toen ik mijn moeder kon meenemen naar een barbecue bij mijn hoogleraar op Harvard thuis – met dezelfde moeder die in groep zeven van de basisschool met tranen in de ogen aan mijn meester vroeg: ‘Maar is er dan helemaal niets positiefs over die jongen te zeggen?’
Uitzonderingen bevestigen de regel
Niet iedereen hoeft natuurlijk naar Harvard. Peters verhaal kan wel een inspiratiebron zijn voor leerlingen met een laag zelfbeeld. Kom het niet nu dan straks misschien en doorzetten helpt. Ook als je volwassen bent zijn er nog genoeg ontwikkelingsmogelijkheden. Iedereen zijn eigen weg. Soms een rechte, een lange, een kronkel, maar hoe dan ook; je komt er!
